Dolby Atmos: ga op in de muziek!
Apple introduceerde in 2021 Dolby Atmos in Apple Music, wat ervoor zorgt dat je muziek helemaal om je heen hoort. De sound-engineer geeft in zijn muziekprogramma namelijk aan waar de muziek zich moet afspelen, en je eigen geluidssysteem plaatst het vervolgens op de goede plek. En omdat er nu ook Atmos-muziek in Apple Music staat, is het voor iedereen gemakkelijk te beluisteren. Wij werden door Apple uitgenodigd in de muziekstudio van Martin Garrix, en zijn nu overtuigd dat ook jij het écht eens moet horen.
Demonstratie
Apple heeft kosten noch moeite gespaard om Dolby Atmos voor ons te laten schitteren tijdens de demonstratie. In een speciale ruimte in STMPD studios – de studio van het label van Martin Garrix – worden verschillende nummers afgespeeld met een extreem indrukwekkend 9.2.6-systeem. De twee sound-engineers die de nummers hebben gemixt – beiden gespecialiseerd in Dolby Atmos – geven zelf uitleg.
Zo horen we kleine nummers van Blaudzun, elektrische tonen van Sevdaliza, en sixties-achtige indiepop van Donna Blue. Stuk voor stuk klinken ze indrukwekkend. Blaudzun blinkt uit: hij klinkt tijdens het nummer DONTFUCKITUP alsof hij met een gitaar voor je staat, maar de andere lagen met synthesizers en een sprekende dame komen van alle kanten inzetten. Het is een totaal andere ervaring dan stereo.
Bovendien is er veel meer dynamiek. Nummers in Atmos mogen gemiddeld niet luider worden dan een bepaald niveau. Daardoor hoor je niet dezelfde compressie als bij veel stereonummers. Het klinkt tegenstrijdig, maar hierdoor ontstaat er dus een groter verschil tussen zachte coupletten en bombastische refreinen.
Bij stereonummers is zo’n dynamiek wel mogelijk, maar meestal wordt er gekozen voor een zo luid mogelijke sound omdat dit beter klinkt op de radio. Bij Dolby Atmos móét de sound-engineer voor een goede dynamiek zorgen, en daardoor voelt het een stuk natuurlijker aan om naar te luisteren.
Uitdagingen van Atmos
Mixen in Atmos geeft een mixer een soort zandbak waarin hij alles kan doen wat hij wil. Een instrument boven je hoofd? Een zangeres die zich om je heen beweegt? Een drumstel pal achter je? Alles is mogelijk. Maar de kunst is juist om dit níét te doen, aldus Eelco Bakker, Head of Sound bij STMPD studios.
Muziek wordt namelijk al snel vermoeiend als je te experimenteel wordt met Atmos. Sterker nog, als je gaat spelen met instrumenten en stemmen achter de luisteraar, gaat volgens Bakker ons survival instinct spelen en ervaren we dat als oncomfortabel: we krijgen dan het gevoel dat er een dreiging achter ons zit.
Je wilt dus een balans vinden tussen indrukwekkende 3D-audio en een prettige luisterervaring, waarbij Atmos echt iets toevoegt zonder dat het voor te veel afleiding zorgt. Dat is bij de nummers die we te horen krijgen goed gelukt. Bij het wisselen naar de originele stereomix hebben we zelfs het gevoel dat we een flinke stap terug doen.
Mixen tot de Macs
Het zou menig muziekenthousiasteling niks verbazen dat we bij STMPD studios geen Windows-computer kunnen bespeuren. Alles draait op Macs, tot en met de complexe software van Dolby aan toe. Mastering Engineer Sander van der Heide vertelt dat er onder het mengpaneel van de Atmos-studio Mac Pro’s verstopt zitten – Apple’s meest geavanceerde computer.
Met dat in het achterhoofd, is het opvallend dat de Atmos-mixes de processor naar 75% CPU-gebruik doen springen. We hebben het dan dus over een supersnelle Intel Xeon-processor die voor driekwart wordt benut. Een normale processor zou het afspelen dus zeker niet aankunnen. Volgens Van der Heide komt dit doordat er voor ieder spoor complexe berekeningen worden uitgevoerd, waarbij onder andere de galm van de muziek gesimuleerd moet worden.
De nummers worden tijdens de demo direct vanaf het projectbestand afgespeeld, met alle individuele sporen. Speel je de muziek thuis af, dus met een normaal muziekbestand, dan kost dit niet zo veel rekenkracht. Dit omdat de berekeningen al zijn gedaan.
We vragen ten slotte wat de nieuwe Mac Studio met M1 Ultra-chip voor het mixen van Atmos kan betekenen. Van der Heide geeft aan dat hiervoor nu nog beperkingen zijn door de huidige processors: zo wordt er nog gemixt met een bereik van 48 kHz, terwijl stereomuziek soms al op 192 kHz zit.
Er zijn simpelweg te veel sporen bij Atmos om muziek met een groter bereik soepel te bewerken. De waanzinnige snelheid van de M1 Ultra (en zijn opvolgers) kan volgens Van der Heide in de toekomst helpen om dit wél voor elkaar te krijgen.
Thuis net zo goed?
Goed, thuis hebben wij géén systeem met zeventien speakers, en jij waarschijnlijk ook niet. Dus hoe goed kun je Atmos eigenlijk ervaren? Nou, verrassend goed! We beluisteren alle nummers van de demonstratie van Apple nog eens via Apple Music met een paar AirPods Max.
Hoewel het niet even indrukwekkend is als bij het onbetaalbare speakersysteem van STMPD studios – het geluid is niet even ruim en natuurlijk – blijven veel voordelen van Atmos in stand: meer dynamiek, beter te plaatsen instrumenten en stemmen, en een vollere sound. Wissel je met het Bedieningspaneel tussen de stereomix en de Dolby Atmos-mix, dan is dat een verschil van dag en nacht.
Van Apple krijgen we ook nog een demo op de AMBEO soundbar van Sennheiser (€ 2499). Het geluid is ultiem breed en vult een hele kamer, terwijl de soundbar zelf maar 126 centimeter breed is. Het toont de mogelijkheden van Atmos: je hebt niet langer een grote kamer met acht speakers nodig om te genieten van surround sound.
Toekomst van Dolby Atmos
Apple zet vol in op Dolby Atmos, en ondersteunt het nu ook in zijn opnameprogramma Logic Pro. Dat betekent dat je niet langer speciale software van Dolby nodig hebt om nummers te mixen in Atmos, en dat je ook op je eigen zolderkamer een Atmos-nummer in elkaar kan zetten.
Doordat de techniek toegankelijker is geworden voor zowel de luisteraar als de maker, neemt het aanbod van Dolby Atmos in Apple Music de komende jaren waarschijnlijk drastisch toe. Wel is te hopen dat de mixers er een beetje terughoudend mee omspringen, en niet verloren raken in de eerdergenoemde zandbak.
Beluister Dolby Atmos in Apple Music
Sinds vorig jaar ondersteunt Apple Music muziek in Dolby Atmos, zonder extra kosten. Het aanbod hiervan wordt steeds groter. Met name nieuwe nummers, die direct bij de release met Atmos gemixt zijn, klinken geweldig.
De gemakkelijkste manier om muziek in Atmos te beluisteren is met AirPods (AirPods 3, AirPods Pro of AirPods Max), een abonnement op Apple Music en een iPhone of iPad. Zo beluister je muziek in Atmos:
1. Instellingen
Navigeer naar ‘Instellingen>Muziek>Dolby Atmos’. Kies voor ‘Automatisch’ zodat Atmos alleen wordt ingeschakeld bij ondersteunde speakers en koptelefoons, of voor ‘Altijd ingeschakeld’ zodat het altijd aan staat.
2. Speel af
Open de Muziek-app en speel een nummer in Atmos af. Wij doen hiervoor onze AirPods in. Bij het tabblad ‘Zoek’ kun je gemakkelijk zoeken naar ‘Ruimtelijke audio’ voor voorbeelden van Atmos-nummers.
3. Vast of getrackt
Open het Bedieningspaneel, houd het volume ingedrukt en tik op ‘Ruimtelijke audio’. Selecteer hier ‘Hoofd getrackt’ als je wilt dat de muziek stilstaat in de ruimte ten opzichte van je hoofd. Selecteer anders ‘Vast’.