Menu
Sub menu
Haal meer uit je Mac, iPad, iPhone en Watch
iCreate 162Aan de slag met alles in macOS Sequoia 🐿️
iCreate 162

Van vinyl tot virtueel: hoe de platenhoes als kunstvorm evolueert

Auteur: Sheilla Rutten
1 reacties
Apple Music, albumkunst

Albumkunst heeft nieuwe vormen aangenomen. Streamingdiensten en de veranderende manier waarop mensen naar muziek luisteren, bieden meer mogelijkheden om te verrassen – zowel muzikaal als visueel.

De komst van streamingdiensten en allerlei apparaten waarop we naar muziek kunnen luisteren, heeft de rol van albumkunst flink veranderd. Vroeger struinden we door platenwinkels en lieten we ons verleiden door opvallende hoezen om een album te beluisteren. Nu streamen we onbeperkt muziek, vaak losse nummers die algoritmisch tot ons komen via platforms zoals Apple Music en Spotify, waardoor de albumhoes een andere functie heeft gekregen.

In plaats van tot aankoop te overtuigen, is de albumhoes nu een manier om de identiteit van een artiest visueel vorm te geven. In het digitale tijdperk moet een hoes vooral opvallen in kleine formaten en zich onderscheiden tussen duizenden andere releases. Maar hoewel de fysieke beleving minder is, blijft albumkunst belangrijk om een artiest herkenbaar te maken en zijn of haar zichtbaarheid te versterken.

Kunstwerken op zichzelf

Albumhoezen zijn altijd meer geweest dan alleen een verpakking. Ze fungeerden als een uiting van de artistieke visie van de muzikant en een belangrijk marketingmiddel. In de tijd van vinylplaten en cd’s was de albumhoes een essentieel onderdeel van de muzikale ervaring. Artiesten en ontwerpers werkten samen om iconische beelden te creëren die vaak even memorabel waren als de muziek zelf. Bijvoorbeeld het beroemde bananenalbum van The Velvet Underground & Nico of de minimalistische albumhoes van Pink Floyd’s The Dark Side of the Moon.

Deze albums waren vaak kunstwerken op zichzelf, waarbij de fysieke platenhoes alleen al een reden was om deze aan te schaffen. Jason Draper, muziekjournalist en auteur van A Brief History of Album Covers , beschrijft hoe dat ging: ‘Sommige albumhoezen vertelden al een verhaal voordat je de muziek hoorde. Je dwaalde door een stoffige platenzaak of tweedehandswinkel en je oog viel op een intrigerend artwork. Omdat je wat extra geld op zak had, besloot je impulsief: dit moet ik eens beluisteren – iets dat er zo interessant uitziet, moet toch ook wel goed klinken?’

Evolutie van de albumhoes

Bijna honderd jaar geleden zag dat er heel anders uit, want toen was de platenhoes voornamelijk functioneel. Hoewel kunst op bladmuziek in het begin van de 20e eeuw gangbaar was, maakte de muziekindustrie nauwelijks gebruik van grafisch ontwerp voor albumhoezen. Platenwinkels waren destijds schaars en albums kregen weinig aandacht in de verkoop. In 1938 kwam er een keerpunt toen Alex Steinweiss werd aangenomen om promotiemateriaal zoals posters te ontwerpen voor een opnamestudio. Deze studio stond toen bekend als The Columbia Graphophone Company en is nu de bekende platenmaatschappij Columbia Records.

Tijdens zijn werk kreeg Steinweiss het idee dat de platenindustrie voorgoed zou veranderen. Tot dan toe werden platen verkocht in saaie, onbedrukte papieren hoezen. Steinweiss besloot om kunstzinnige albumhoezen te ontwerpen met opvallende kleuren en surrealistische of symbolische vormen, soms zelfs bijna cartoonachtig, om de aandacht van het publiek te trekken. Dit bleek een enorm succes: de verkoop steeg aanzienlijk.

Albumcovers, albumkunst

Het streamingtijdperk

Hoewel de principes van een goede albumkunst hetzelfde blijven, heeft het digitale tijdperk nieuwe uitdagingen met zich meegebracht. We ontdekken en beluisteren muziek nu anders dankzij streamingdiensten als Apple Music en Spotify. In plaats van door fysieke albums te bladeren, scrollen we door digitale afspeellijsten. Albumhoezen moeten daardoor zowel in het groot als in het klein indruk maken.

Het biedt nieuwe kansen aan ontwerpers om aantrekkelijke en onderscheidende albumhoezen te creëren. Deze ontwikkeling heeft geleid tot een toename in meer minimalistische albumhoezen. ‘Design speelt een steeds kleinere rol bij albumhoezen’, stelt Stefan Duikersloot, Senior Graphic Designer in een artikel op de website van ontwerpbureau Wayne Parker Kent. Hij merkt op dat fotografie tegenwoordig vaak de overhand heeft, waarbij tekst en typografie nagenoeg verdwijnen. De reden hiervoor is volgens Duikersloot eenvoudig: ‘Een albumhoes is vaak geen albumhoes meer. Het is meer een thumbnail op een softwareplatform. De voornaamste functie is opvallen binnen een playlist op Spotify of Apple Music. Daar staat het nummer, het album en de artiest al naast, dus die info hoef je niet meer in je artwork op te nemen.’

Voorproefje van de muziek

Wat een goede albumhoes maakt, is een combinatie van verschillende elementen. “Het moet de visie van de artiest weergeven en tegelijkertijd verrassen”, vertelt David de Jong, grafisch ontwerper van muziekalbums en vinylliefhebber. “Vormgeving is een manier om abstracte gevoelens en sfeer te vertalen in een beeld. De beste albumhoezen zijn simpel maar trekken meteen de aandacht. Ze geven een voorproefje van de muziek, zonder te veel weg te geven.”

Met de stortvloed aan nieuwe muziek op streamingdiensten moeten artiesten alles uit de kast halen om op te vallen. Volgens De Jong kiezen veel popartiesten tegenwoordig voor een opvallende foto, waarbij één foto niet meer afdoende is. ‘Wanneer artiesten nieuwe albums uitbrengen, doen ze vaak een uitgebreide fotoshoot of laten ze meerdere afbeeldingen maken. Eén versie hiervan wordt dan gekozen als de officiële albumhoes. Voor singles kiezen artiesten vaak een net iets andere foto of een ander beeld uit dezelfde sessie. Deze beelden lijken dus op elkaar, maar zijn toch net wat anders. Dit zorgt voor samenhang in de visuele identiteit van een album en de bijbehorende singles. Beyoncé is hier met haar laatste album een goed voorbeeld van’, aldus De Jong.

Albumcover, Beyonce, albumkunst

Bewegende albums

Daarnaast is de traditionele vierkante albumhoes niet meer het enige wat telt. Artiesten moeten nu op allerlei manieren opvallen in een steeds verder digitaliserend landschap. Een voorbeeld hiervan is het staande videoformaat, bekend van social media, dat nu ook op Spotify is te vinden in de functie Canvas. Bij het aanklikken van een nummer ziet de luisteraar vaak een kort filmpje van de artiest, variërend van een fragment uit een videoclip tot bijpassende bewegende beelden, wat de muzikale ervaring levendiger maakt. Volgens gegevens van Spotify worden nummers met een Canvas-video 145 procent vaker gedeeld, wat de impact van deze toevoeging onderstreept.

Ook op Apple Music (in iOS 17 en hoger) ontwikkelt albumkunst zich door met Album Motion Artwork. Deze functie stelt artiesten in staat om statische albumhoezen te verrijken met subtiele bewegingen en animaties die bij hun muziek passen. Voorbeelden hiervan zijn zachte golfbewegingen, versterkte kleuren of een geleidelijk veranderende lucht. Deze ‘bewegende albums’ bieden luisteraars een voorproefje van de sfeer en stijl van het album. Voor artiesten en ontwerpers biedt het een visueel verlengstuk om de essentie van een album te presenteren.

Visuele identiteit

De kracht van een sterke visuele identiteit gaat echter verder dan dat. De Jong benadrukt: ‘Consistentie in de visuele identiteit is online erg belangrijk. De albums van het Franse elektro-duo Justice zijn een uitstekend voorbeeld van sterke branding in de muziekindustrie. Vanaf de lancering hebben de albums een eigen beeldmerk gekregen: het kruis. Dit komt consequent terug op alle albumhoezen.’ Hij legt uit waarom dit zo effectief is: ‘De kracht van dit ontwerp zit in de veelzijdigheid. Soms wordt het kruis op een bepaalde manier weergegeven, dan weer anders, maar het blijft altijd herkenbaar. Het kruislogo is zo sterk dat fans het onmiddellijk associëren met Justice, ongeacht hoe het precies wordt weergegeven.’

Het draait tegenwoordig dus niet meer alleen om een ‘opvallende’ albumhoes; het gaat om het vormgeven van een visuele identiteit die de essentie van de muziek weerspiegelt in verschillende vormen. Dit moet niet alleen samenhangend en herkenbaar zijn, maar ook krachtig genoeg om op te vallen, zelfs wanneer het beeld wordt teruggebracht tot een klein miniatuurtje in een volle afspeellijst. 

Apple Music, Justice, albumkunst

Albumkunst in de toekomst

Op de vraag hoe albumkunst zich in de toekomst verder gaat ontwikkelen, kunnen we al enigszins antwoord geven als we kijken naar de snelle ontwikkeling van A-technologie. Waar het nu nog om bewegende elementen in albumhoezen gaat, zijn het in de nabije toekomst misschien wel interactieve albumhoezen. Stel je eens voor: albumhoezen die zich aanpassen aan je stemming, veranderen met het weer of zelfs tegen je praten. De laatste ontwikkelingen op AI-gebied laten al zien dat statische foto’s eenvoudig omgezet kunnen worden in video’s met allerlei creatieve toevoegingen. Albumkunst zal zich hoe dan ook op verrassende wijze blijven evolueren, en daarmee ook de manier waarop we muziek beleven, zowel auditief als visueel.

Albums met Album Motion Artwork

After Hours – The Weeknd

Dit album toont een knipperend neonlicht rond The Weeknd’s gezicht, wat past bij de nachtelijke sfeer van het album.

Folklore – Taylor Swift

Hier zie je een mistig bos met een zachtjes bewegende glinstering, passend bij de introspectieve aard van de muziek.

Currents – Tame Impala

De albumhoes laat golvende bewegingen zien, wat de psychedelische elementen van het album benadrukt.

What’s Going On – Marvin Gaye

Dit album toont een close-up van Gaye die er emotioneel uitziet terwijl hij peinzend in de regen staart, wat aansluit bij het thema van het album.

Gorillaz – Gorillaz

De albumhoes toont een brommende legerauto die met gierende en rokerige banden wegrijdt, wat past bij het tegendraadse karakter van het album.